આંતરિક સમીક્ષા
શીર્ષક: ગ્રામીણ યુવતીઓમાં શિક્ષણનું પ્રમાણ ઓછું કેમ?
શરૂઆત
પ્રસ્તુત લેખમાં 2009માં સરકારે બનાવેલી રાઇટ ટુ એજ્યુકેશન એક હોવા છતાં યુનિસેફના સર્વેક્ષણ પ્રમાણે છોકરીઓની ભણતર ની સંખ્યા ઘટી રહી છે. ખાસ કરીને દસ વરસથી પંદર વર્ષની ઉંમરે દીકરીઓ ભણવામાંથી ઊઠી જાય છે. આ હકીકતને સમજવા માટે આપણને હકીકતને અનુરુપ કેટલા દિવસ જોઈએ.
રાજસ્થાનના ગંગાનગર પાસે આવેલા ગામમાં રહેતી અને તેની સહેલી પાસેના મોટા ગામમાં માધ્યમિક શાળામાં જતા હતા. રસ્તામાં ભટકે છોકરાઓ તેમની મશ્કરી કરતા અને ચેનચાળા કરતાં વગેરે ની મા અને તેની સહેલી તે સહન કરી લેતા કારણકે ઘરે ખબર પડે તો નિરમા અને તેની સહેલી નું ભણવાનું બંધ થઈ જાય. નીમા આઠમા ધોરણ માં ભણતી હતી.ટમૅ પુરી થવાની થોડા સમય બાકી હતો અને તેમના માતા-પિતાને આ જવા આવવાની મુશ્કેલી ની ખબર પડી અને તેને ઉઠાવી મૂકવામાં આવ્યા.
આમ આપણને આજનું વાસ્તવિક ચિત્ર જોઇ શકાય છે. કે આજે પણ છોકરીઓને ભણાવવામાં આવતા નથી. તેમ છતાં ભણાવવામાં આવે તો તેના વિરોધ ઘણા બધા અવરોધો પણ જોવા મળે છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં રહેતી આનંદીને ભણવું છે. તેની માતા ઘણા ઘણા બધા કામ કરીને પૈસા કમાવે છે. અને ભેગા કરે છે. આનંદી ના ગામમાં રીતસરની શાળા જ નથી. અહીં ત્રણ ક્લાસ વચ્ચે માંડ એક શિક્ષક હોય છે. અહીં પુરી યોગ્ય વોશરૂમ ની પણ સગવડ નથી જેમાં છોકરીઓ પિરિયડસ અને સામાન્ય સંજોગોમાં બાથરૂમ જઈ શકે તેમ નથી.
આમ, પ્રસ્તુત લેખમાં જોઈ શકાય છે. સમાજના પરિસ્થિતિ કે પારિવારિક રૂઢિ કો પણ જવાબદાર બનતા હોય છે. કે યુવતીઓમાં શિક્ષણનું પ્રમાણ ઓછું જોવા મળે છે.
મધ્ય
પ્રસ્તુત લેખમાં જોઈ શકાય છે કે અનેક પ્રકારના કારણોથી છોકરીઓને ભણાવવામાં આવતું નથી. જેમકે મ્યુનિસિપલ શાળામાં સરખું ભણાવતા નથી. આસપાસના વાતાવરણ ખરાબ છે. છોકરીઓને તો લગ્ન જ કરવાનું પછી ભણીને હું કરવાનું? ઘેરે રહેતો કામમાં તો મદદ કરે. ભારતીય આધુનિકાઓ ભણવામાંથી કેમ ઉઠી જાય છે. અને દીકરીઓના ભણવાની સંખ્યા કેમ ઓછી થઈ રહી છે. તેના જવાબ આ દૃષ્ટાંત માંથી જ મળી જાય છે. સવિસ્તૃત રીતે જોઈએ તો 13થી 18 વર્ષ ની દીકરીઓ ભણવામાં પાછી પડે અને ડ્રોપ આઉટ થાય છે. તેના અનેક કારણો છે.
સૌ પ્રથમ તો આપણા સામાજિક માઈન્ડ સેટ અને વિચારસરણીનો છે. શહેરમાં શિક્ષિત અને બૌધીક વર્ગમાં વિચારસરણી સુધરી છે. પરંતુ શહેરના સામાન્ય વર્ગમાં તેમજ અંતરિયાળ ગામડામાં હજુ યુવતીઓ માટે મોભીઓ એ જ માઈન્ડ સેટ ધરાવે છે. કે યુવતીઓને માટે સર્વસ્વ એટલે લગ્ન. લગ્ન કરીને ઠરીઠામ થવું કુટુંબને સંભાળવું ને બાળકોને જન્મ આપવો હજુ યુવતીઓની ઘરની ચાર દીવાલ માંથી મુક્તિ મળી નથી.
આમા માઈન્ડ સેટ ને કારણે લગભગ શહેરના સામાન્ય મધ્યમ વર્ગ અને અંતરિયાળ ગામડાના કુટુંબમાં 12 18 વર્ષની દીકરીઓને ઉઠાવી મૂકવામાં આવે છે.
આમ પ્રસ્તુત લેખમાં સમાજની વિચારસરણી એવી હોય છે. એ છોકરીઓ મોટી થાય છે. તે છોકરીઓ મોટી થયા એટલે ઘરકામ શીખે અને માતા જ્યાં કામ કરતી હોય ત્યાં તેમને મદદ કરે. ટૂંકમાં માને કામમાં હાથ બટાવે એટલે માતાને રાહત થાય. શામલી ભણવા માંગતી હોવા છતાં આ કારણસર જ કમલી એ તેને શાળામાંથી ઉઠાવી મૂકી. આવા અનેક દાખલાઓ આપણને શહેરમાં અને ગામડાઓમાં જોવા મળે છે. આ માતા-પિતા શહેરમાં અને ગામડામાં જોવા મળે છે.
અંત
પ્રસ્તુત લેખમાં માતા-પિતાની એવી દલીલ પણ હોય છે. કે અમારી દીકરીઓ પાસે આર્થિક ઉપાર્જન કરાવવું નથી. આથી લાંબુ ભણાવવાની જરૂર નથી. રોજીંદુ થોડું લખી વાંચી શકે એટલે બસ આ દલીલ ને કારણ 12 વર્ષ થી 18 વર્ષની ઉંમર ની દીકરીઓ ભણાવવામાં થી ઉઠાવી લેવામાં આવે છે. તેમજ ગામડામાં શાળાઓ બધા જ ગામમાં હોતા નથી. આથી બીજા કામે જતા છોકરીઓને લોફર છોકરાઓ ની મશ્કરી અટકચાળા સહન કરવી પડે છે. સુરક્ષા ના અભાવે પણ છોકરીઓને શાળાનું ભણતર છોડવું પડે છે.
લેખિકા નો દ્રષ્ટિકોણ
પ્રસ્તુત લેખનાં લેખિકા નો દ્રષ્ટિકોણ એ તૃતીય પુરુષ દ્રષ્ટિકોણ છે. લેખિકાએ સમાજ માં જે પરિસ્થિતિના કારણે યુવતીઓમાં શિક્ષણનું પ્રમાણ ઓછું કેમ છે તેનું સુંદર વર્ણન તેમણે કરી છે. લેખિકાએ સમાજ મા બનતા બનાવો નો દ્રષ્ટાંત આપીને લેખને લેખિકાએ સમજાવી છે.
ભાષાશૈલી અને વલણ
પ્રસ્તુત લેખનાં લેખિકા નો ભાષાશૈલી અને વલણ એ સરળ અને તમામ વર્ગના લોકોને સમજી શકાય તેવા તેમનું ભાષાશૈલી છે. જે વ્યવાહારુ ભાષાના ઉપયોગ છે. જેથી આપણને આ લેખ એ સહેલાઇથી સમજાય છે. કે આજે પણ છોકરીઓને ભણાવવામાં આવતા નથી. તેવું કારણ છે સમાજમાં રીતિરિવાજો કે રૂઢિ ઓ જોઈ શકાય છે.
વર્તમાન શિક્ષણ સાથે સુસંગતતા
પ્રસ્તુત લેખ એ વર્તમાન સમય સાથે સુસંગતતા ધરાવે છે. કારણકે આજે પણ આપણા સમાજમાં સ્ત્રીઓને ભણાવવામાં આવતા નથી. અને તેમને ઘરમાં રાખી મુકવાનું વલણ જોવા મળે છે. આજના વાસ્તવિક સમયમાં પણ સ્ત્રીઓ માટે ભણવાનું સપનું અઘરું રહે છે. કારણ કે તેમાં સમાજનું વલણ અને વર્તમાન સમયમાં જે સ્ત્રીઓ વિરોધ થતાં શોષણ પણ કારણ બને છે.
સામાજિક સુસંગતતા
પ્રસ્તુત લેખ એ સામાજિક સુસંગતતા ધરાવે છે. પ્રસ્તુત લેખમાં જોઈ શકાય છે. કે આજના સમાજમાં પણ સ્ત્રીઓ માટે શિક્ષણ એ સુલભ રીતે મળતું નથી. અને સ્ત્રીઓને ઘરની અંદર રાખી મુકવાનું વલણ જોવા મળે છે. સ્ત્રીઓના શિક્ષણ તેમની સુરક્ષા અને માન્યતા વગેરેને કારણે તેઓને ભણાવવામાં આવતું નથી.
સમાજનો માઈન્ડ સેટ હોય છે. યુવતીઓને ઘરની ચાર દીવાલ માં જ રહેવું જોઈએ. અને પોતાના કુટુંબને સંભાળવું અને બાળકોને જન્મ આપવો.
શરૂઆત
પ્રસ્તુત લેખમાં 2009માં સરકારે બનાવેલી રાઇટ ટુ એજ્યુકેશન એક હોવા છતાં યુનિસેફના સર્વેક્ષણ પ્રમાણે છોકરીઓની ભણતર ની સંખ્યા ઘટી રહી છે. ખાસ કરીને દસ વરસથી પંદર વર્ષની ઉંમરે દીકરીઓ ભણવામાંથી ઊઠી જાય છે. આ હકીકતને સમજવા માટે આપણને હકીકતને અનુરુપ કેટલા દિવસ જોઈએ.
રાજસ્થાનના ગંગાનગર પાસે આવેલા ગામમાં રહેતી અને તેની સહેલી પાસેના મોટા ગામમાં માધ્યમિક શાળામાં જતા હતા. રસ્તામાં ભટકે છોકરાઓ તેમની મશ્કરી કરતા અને ચેનચાળા કરતાં વગેરે ની મા અને તેની સહેલી તે સહન કરી લેતા કારણકે ઘરે ખબર પડે તો નિરમા અને તેની સહેલી નું ભણવાનું બંધ થઈ જાય. નીમા આઠમા ધોરણ માં ભણતી હતી.ટમૅ પુરી થવાની થોડા સમય બાકી હતો અને તેમના માતા-પિતાને આ જવા આવવાની મુશ્કેલી ની ખબર પડી અને તેને ઉઠાવી મૂકવામાં આવ્યા.
આમ આપણને આજનું વાસ્તવિક ચિત્ર જોઇ શકાય છે. કે આજે પણ છોકરીઓને ભણાવવામાં આવતા નથી. તેમ છતાં ભણાવવામાં આવે તો તેના વિરોધ ઘણા બધા અવરોધો પણ જોવા મળે છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં રહેતી આનંદીને ભણવું છે. તેની માતા ઘણા ઘણા બધા કામ કરીને પૈસા કમાવે છે. અને ભેગા કરે છે. આનંદી ના ગામમાં રીતસરની શાળા જ નથી. અહીં ત્રણ ક્લાસ વચ્ચે માંડ એક શિક્ષક હોય છે. અહીં પુરી યોગ્ય વોશરૂમ ની પણ સગવડ નથી જેમાં છોકરીઓ પિરિયડસ અને સામાન્ય સંજોગોમાં બાથરૂમ જઈ શકે તેમ નથી.
આમ, પ્રસ્તુત લેખમાં જોઈ શકાય છે. સમાજના પરિસ્થિતિ કે પારિવારિક રૂઢિ કો પણ જવાબદાર બનતા હોય છે. કે યુવતીઓમાં શિક્ષણનું પ્રમાણ ઓછું જોવા મળે છે.
મધ્ય
પ્રસ્તુત લેખમાં જોઈ શકાય છે કે અનેક પ્રકારના કારણોથી છોકરીઓને ભણાવવામાં આવતું નથી. જેમકે મ્યુનિસિપલ શાળામાં સરખું ભણાવતા નથી. આસપાસના વાતાવરણ ખરાબ છે. છોકરીઓને તો લગ્ન જ કરવાનું પછી ભણીને હું કરવાનું? ઘેરે રહેતો કામમાં તો મદદ કરે. ભારતીય આધુનિકાઓ ભણવામાંથી કેમ ઉઠી જાય છે. અને દીકરીઓના ભણવાની સંખ્યા કેમ ઓછી થઈ રહી છે. તેના જવાબ આ દૃષ્ટાંત માંથી જ મળી જાય છે. સવિસ્તૃત રીતે જોઈએ તો 13થી 18 વર્ષ ની દીકરીઓ ભણવામાં પાછી પડે અને ડ્રોપ આઉટ થાય છે. તેના અનેક કારણો છે.
સૌ પ્રથમ તો આપણા સામાજિક માઈન્ડ સેટ અને વિચારસરણીનો છે. શહેરમાં શિક્ષિત અને બૌધીક વર્ગમાં વિચારસરણી સુધરી છે. પરંતુ શહેરના સામાન્ય વર્ગમાં તેમજ અંતરિયાળ ગામડામાં હજુ યુવતીઓ માટે મોભીઓ એ જ માઈન્ડ સેટ ધરાવે છે. કે યુવતીઓને માટે સર્વસ્વ એટલે લગ્ન. લગ્ન કરીને ઠરીઠામ થવું કુટુંબને સંભાળવું ને બાળકોને જન્મ આપવો હજુ યુવતીઓની ઘરની ચાર દીવાલ માંથી મુક્તિ મળી નથી.
આમા માઈન્ડ સેટ ને કારણે લગભગ શહેરના સામાન્ય મધ્યમ વર્ગ અને અંતરિયાળ ગામડાના કુટુંબમાં 12 18 વર્ષની દીકરીઓને ઉઠાવી મૂકવામાં આવે છે.
આમ પ્રસ્તુત લેખમાં સમાજની વિચારસરણી એવી હોય છે. એ છોકરીઓ મોટી થાય છે. તે છોકરીઓ મોટી થયા એટલે ઘરકામ શીખે અને માતા જ્યાં કામ કરતી હોય ત્યાં તેમને મદદ કરે. ટૂંકમાં માને કામમાં હાથ બટાવે એટલે માતાને રાહત થાય. શામલી ભણવા માંગતી હોવા છતાં આ કારણસર જ કમલી એ તેને શાળામાંથી ઉઠાવી મૂકી. આવા અનેક દાખલાઓ આપણને શહેરમાં અને ગામડાઓમાં જોવા મળે છે. આ માતા-પિતા શહેરમાં અને ગામડામાં જોવા મળે છે.
અંત
પ્રસ્તુત લેખમાં માતા-પિતાની એવી દલીલ પણ હોય છે. કે અમારી દીકરીઓ પાસે આર્થિક ઉપાર્જન કરાવવું નથી. આથી લાંબુ ભણાવવાની જરૂર નથી. રોજીંદુ થોડું લખી વાંચી શકે એટલે બસ આ દલીલ ને કારણ 12 વર્ષ થી 18 વર્ષની ઉંમર ની દીકરીઓ ભણાવવામાં થી ઉઠાવી લેવામાં આવે છે. તેમજ ગામડામાં શાળાઓ બધા જ ગામમાં હોતા નથી. આથી બીજા કામે જતા છોકરીઓને લોફર છોકરાઓ ની મશ્કરી અટકચાળા સહન કરવી પડે છે. સુરક્ષા ના અભાવે પણ છોકરીઓને શાળાનું ભણતર છોડવું પડે છે.
લેખિકા નો દ્રષ્ટિકોણ
પ્રસ્તુત લેખનાં લેખિકા નો દ્રષ્ટિકોણ એ તૃતીય પુરુષ દ્રષ્ટિકોણ છે. લેખિકાએ સમાજ માં જે પરિસ્થિતિના કારણે યુવતીઓમાં શિક્ષણનું પ્રમાણ ઓછું કેમ છે તેનું સુંદર વર્ણન તેમણે કરી છે. લેખિકાએ સમાજ મા બનતા બનાવો નો દ્રષ્ટાંત આપીને લેખને લેખિકાએ સમજાવી છે.
ભાષાશૈલી અને વલણ
પ્રસ્તુત લેખનાં લેખિકા નો ભાષાશૈલી અને વલણ એ સરળ અને તમામ વર્ગના લોકોને સમજી શકાય તેવા તેમનું ભાષાશૈલી છે. જે વ્યવાહારુ ભાષાના ઉપયોગ છે. જેથી આપણને આ લેખ એ સહેલાઇથી સમજાય છે. કે આજે પણ છોકરીઓને ભણાવવામાં આવતા નથી. તેવું કારણ છે સમાજમાં રીતિરિવાજો કે રૂઢિ ઓ જોઈ શકાય છે.
વર્તમાન શિક્ષણ સાથે સુસંગતતા
પ્રસ્તુત લેખ એ વર્તમાન સમય સાથે સુસંગતતા ધરાવે છે. કારણકે આજે પણ આપણા સમાજમાં સ્ત્રીઓને ભણાવવામાં આવતા નથી. અને તેમને ઘરમાં રાખી મુકવાનું વલણ જોવા મળે છે. આજના વાસ્તવિક સમયમાં પણ સ્ત્રીઓ માટે ભણવાનું સપનું અઘરું રહે છે. કારણ કે તેમાં સમાજનું વલણ અને વર્તમાન સમયમાં જે સ્ત્રીઓ વિરોધ થતાં શોષણ પણ કારણ બને છે.
સામાજિક સુસંગતતા
પ્રસ્તુત લેખ એ સામાજિક સુસંગતતા ધરાવે છે. પ્રસ્તુત લેખમાં જોઈ શકાય છે. કે આજના સમાજમાં પણ સ્ત્રીઓ માટે શિક્ષણ એ સુલભ રીતે મળતું નથી. અને સ્ત્રીઓને ઘરની અંદર રાખી મુકવાનું વલણ જોવા મળે છે. સ્ત્રીઓના શિક્ષણ તેમની સુરક્ષા અને માન્યતા વગેરેને કારણે તેઓને ભણાવવામાં આવતું નથી.
સમાજનો માઈન્ડ સેટ હોય છે. યુવતીઓને ઘરની ચાર દીવાલ માં જ રહેવું જોઈએ. અને પોતાના કુટુંબને સંભાળવું અને બાળકોને જન્મ આપવો.
